Κριστιάνια - Φιλίππου Χατζόπουλου

Ακμή και παρακμή μιας ουτοπικής κοινότητας

To κοινόβιο της Κριστιάνια στην Κοπεγχάγη έρχεται αντιμέτωπο με τις δυνάμεις της οικονομικής ανάπτυξης

Tου Φιλίππου Χατζόπουλου

Η αυτόνομη κοινότητα της Κριστιάνια είναι ένας επικίνδυνος αναχρονισμός, στην καρδιά της ενωμένης Ευρώπης, που επιτρέπει τη διακίνηση ναρκωτικών και αναπαράγει ό,τι χειρότερο δημιούργησε η δεκαετία του 1960. Σύμφωνα με άλλους πάλι, η Κριστιάνια στη συντηρητική, προτεσταντική Κοπεγχάγη είναι μία νησίδα ελευθερίας, που αντιστέκεται στην τάση εμπορευματοποίησης και εκποίησης των πάντων.

Η Ελεύθερη Πόλη Κριστιάνια (FristadeChristiania) δημιουργήθηκε το 1971 σε παραθαλάσσια έκταση 850 στρεμμάτων, νότια του κέντρου της πόλης, που είχε εγκαταλειφθεί από το πολεμικό ναυτικό της Δανίας. Η περιοχή οριοθετείται από τα οχυρωματικά έργα που ανέλαβε ο βασιλιάς Κρίστιαν Ε΄ στα τέλη του 17ου αιώνα, με στόχο την ολοκλήρωση περιμετρικών οχυρώσεων της πρωτεύουσας. Το 19ο αιώνα, το υπουργείο Στρατιωτικών προχωρά σε έργα κατασκευής κτιριακών εγκαταστάσεων και εγκαθιστά εκεί τους στρατώνες Μποτσμανστρέντε του Βασιλικού Πυροβολικού, τη Διοίκηση Υλικού και τα Εργαστήρια Πυρομαχικών του Ναυτικού. Βόρεια της βάσης δημιουργείται ναύσταθμος. Οι στρατώνες εγκαταλείπονται, όμως, μετά το 1967.

Το μανιφέστο τους

Στις 4 Σεπτεμβρίου 1971, ομάδα κατοίκων της γειτονικής συνοικίας του Κριστιανσχάουν ρίχνει την περίφραξη της βάσης και καταλαμβάνει μέρος του προαυλίου για την κατασκευή παιδικής χαράς, ενώ στις 26 του μήνα, ο αναρχικός δημοσιογράφος Γιάκομπ Λούντβιγκσεν ανακηρύσσει την ίδρυση της «Ελεύθερης Πόλης» και την κατάληψη της «Απαγορευμένης Πόλης του Στρατού», όπως ονομάζει την εγκαταλελειμμένη βάση.

Στο μανιφέστο ίδρυσης της κοινότητας, οι στόχοι της Κριστιάνια περιγράφονται καθαρά: «Η δημιουργία μιας αυτοδιαχειριζόμενης κοινότητας, στην οποία κάθε άτομο θα θεωρεί τον εαυτό του υπεύθυνο για το καλό όλων. Η κοινωνία μας θα είναι οικονομικά αυτάρκης και ως τέτοια, ελπίζουμε να εκπληρώσουμε τη φιλοδοξία μας να αποφύγουμε τα κρούσματα αλλοτρίωσης, αλλά και ψυχολογικής και κοινωνικής απομόνωσης». Το μήνυμα των ιδρυτών έλκει τις ιδεολογικές του καταβολές από τον Μάη του 1968, τον χιπισμό, το κίνημα υπέρ του δικαιώματος στέγης, τον κολλεκτιβισμό και την αναρχία. Παρά το συνονθύλευμα φαινομενικά αντικρουόμενων ιδεολογικών τάσεων, οι κάτοικοι της Κριστιάνια συσπειρώνονται αμέσως για να αντιμετωπίσουν την κρατική καταστολή.

Οι αστυνομικές επιχειρήσεις κατά της κοινότητας αρχίζουν αμέσως. Το 1972, τέσσερις επιχειρήσεις της αστυνομίας αποτυγχάνουν να εκκενώσουν την αχανή βάση. Οι κάτοικοι, που έχουν «εποικίσει» τα οχυρωματικά έργα και τα στρατιωτικά κτίσματα του 19ου αιώνα αντιστέκονται σθεναρά. Δεν πρόκειται για χίπηδες και νεαρούς αναρχικούς, όπως θέλει να τους παρουσιάσει η Σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση του Ανκερ Γιόργκενσεν, αλλά για ανθρώπους κάθε ηλικίας και κοινωνικής τάξης, που προτιμούν να οικοδομήσουν μόνοι σπίτια-ιδιοκατασκευές, παρά να μείνουν στις ακαλαίσθητες εργατικές κατοικίες που χτίσθηκαν κατά κόρον στη Δανία της δεκαετίας του 1960. Η αντίστασή τους είναι σκληρή και πρωτόγνωρη στη χώρα. Οδοφράγματα, μάχες εκ του συστάδην με την αστυνομία, αλλά και αποτελεσματικές επαφές με την κυβέρνηση χαρακτηρίζουν τη δράση των κατοίκων.

Η συντηρητική κυβέρνηση του Πάουλ Χάρτλινγκ, που διαδέχεται στα τέλη του 1973 τους Σοσιαλδημοκράτες, δεν σκοπεύει να ανεχθεί το «κοινωνικό πείραμα» της Κριστιάνια, ενώ την πεποίθησή της αυτή έρχεται να ενισχύσει ο κεντρικός ρόλος που διαδραματίζουν η Κριστιάνια και οι ακτιβιστές της στις τεράστιες αντι-νατοϊκές διαδηλώσεις του 1973, με αφορμή τη σύνοδο της Συμμαχίας στην πρωτεύουσα της Δανίας.

Πίστωση χρόνου

Η Δανία, όμως, είναι η χώρα της κοινωνικής συναίνεσης και του πολιτικού συμβιβασμού. Το 1974, οι κάτοικοι της κοινότητας εκλέγουν σύντροφό τους στο δημοτικό συμβούλιο της Κοπεγχάγης, ενώ παρά τις κυβερνητικές εξαγγελίες για εκκένωση της περιοχής τον Απρίλιο του 1976, η κρατική απραξία που οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις δημοφιλείς κοινωνικές πρωτοβουλίες και στις υψηλού επιπέδου καλλιτεχνικές δραστηριότητες της Κριστιάνια, προσφέρει πίστωση χρόνου στο κοινόβιο. Η πίστωση χρόνου αυτή συνεχίζει να ισχύει, παρά τις ασφυκτικές οικονομικές πιέσεις που ασκούνται για την ανάπτυξη της περιοχής «φιλέτου».

Η σύγχρονη αντίστασή της στο ρεύμα

Η Κριστιάνια, παρά την αντοχή που επέδειξε στη σύντομη ιστορία της απέναντι στις κρατικές και οικονομικές πιέσεις, δεν μπορεί να αντισταθεί στη σύγχρονη πραγματικότητα. Η ουτοπική κοινότητα βρίσκεται, άλλωστε, πολύ κοντά στο κέντρο της Κοπεγχάγης, μιας από τις ακριβότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, με έντονο πρόβλημα στέγης. Μερικές εκατοντάδες μέτρα από την είσοδο της Κριστιάνια ορθώνεται το επιβλητικό νεόχτιστο συνεδριακό και εμπορικό κέντρο «Μπέλα Σέντερ», κόσμημα της σύγχρονης εμπορικής ανάπτυξης της Δανίας. Σε μια εποχή, στην οποία τα τελευταία δείγματα κοινοβιακής ζωής -όπως τα Κιμπούτζ του Ισραήλ και τα ινδικά Ασράμ- εξαφανίζονται, πώς είναι δυνατή η αντίσταση μιας ουτοπικής νησίδας σε μια πόλη-σύμβολο του προτεσταντικού μερκαντιλισμού και καπιταλισμού;

Οι κρατικές προσπάθειες «νομιμοποίησης» της Κριστιάνια δεν περιορίσθηκαν σε στείρα -όπως εντέλει αποδείχθηκαν- αστυνομικά μέτρα απομάκρυνσης των κατοίκων. Το 1982, η Σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση ζητά από ιδιωτική εταιρεία αστικού σχεδιασμού την εκπόνηση μελέτης για μελλοντική αξιοποίηση της περιοχής. Η εταιρεία δημοσιεύει δύο μήνες αργότερα τη μελέτη, που χαρακτηρίζει την κοινότητα «πρότυπο χρηστής διαχείρισης, σεβασμού του περιβάλλοντος και της ιστορίας, που πρέπει να αξιοποιηθεί ως πρότυπο αυτοδιοίκησης». Το Κοινοβούλιο ψηφίζει νόμο το 1989, που ορίζει ότι τα οχυρωματικά έργα του 17ου αιώνα πρέπει να συντηρηθούν εκ νέου και όσοι κατοικούν πάνω σε αυτά να αποχωρήσουν, αν και διατάζει παράλληλα τη συνέχιση και προστασία του ουτοπικού πειράματος αυτοδιαχείρισης.

Άλλαξαν την εικόνα

Η μεγάλη τουριστική επιτυχία του κοινοβίου, που προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών από τις χώρες της Σκανδιναβίας, αλλά και όλου του κόσμου, αλλά και η επιτυχημένη εκστρατεία ενημέρωσης από μέρους των κατοίκων, μεταβάλλει την εικόνα που έχει ο μέσος Δανός για την Κριστιάνια. Αντί του άντρου χασισοποτών και μικρο-εγκληματικότητας που παρουσιάζει η αστυνομία, η Κριστιάνια είναι στην πραγματικότητα μία κοινότητα με αυστηρή οικολογική συνείδηση και αξιοζήλευτη ισονομία.

Το θέμα των ναρκωτικών και οι αστυνομικές επιχειρήσεις

Οι «νόμοι» της Κριστιάνια απαγορεύουν την κλοπή, τη βία, τα μαχαίρια, τα όπλα, τα αλεξίσφαιρα γιλέκα και τα σκληρά ναρκωτικά. Στο τελευταίο αυτό στοιχείο εστιάζεται, όμως, η προσπάθεια κρατικής καταστολής και κυβερνητικής κατακραυγής κατά της ουτοπικής κοινότητας. Τη δεκαετία του 1970, η αστυνομία της Κοπεγχάγης εγκαινίασε ευρεία εκστρατεία αντιμετώπισης του φαινομένου των ναρκωτικών, που είχε ως αποτέλεσμα εκατοντάδες χρήστες παραισθησιογόνων ουσιών (όπως χασίς και ψυχεδελικών), αλλά και ηρωίνης, να καταφύγουν στην «Ελεύθερη Πόλη». Τον Νοέμβριο του 1979, οι κάτοικοι της Κριστιάνια οργανώνουν επιχείρηση εκδίωξης των εμπόρων ηρωίνης, μετά το θάνατο δέκα χρηστών από υπερβολική δόση μέσα σε μερικούς μόλις μήνες το 1978. Παρά την απέχθεια που ένιωθαν απέναντι σε κάθε είδους αστυνομικό θεσμό, οι κάτοικοι αποφασίζουν να συνεργασθούν με τις αρχές για να διώξουν τους εμπόρους, ενώ στους χρήστες δόθηκε η δυνατότητα να παρακολουθήσουν προγράμματα απεξάρτησης στην κοινότητα.

Την ίδια περίοδο, η Επιτροπή Κατοίκων αποφασίζει να επιτρέψει την ελεύθερη πώληση και κατανάλωση «μαλακών» ναρκωτικών εντός των ορίων του κοινοβίου, ενώ για το σκοπό αυτό δημιουργείται η «Πούσερ στριτ» (Οδός Εμπόρων Ναρκωτικών), επίκεντρο του τουριστικού ενδιαφέροντος της Κριστιάνια, αλλά και ολόκληρης της Δανίας. Εκεί, οι έμποροι, που έχουν εγκριθεί από την Επιτροπή Κατοίκων και καταβάλλουν ενοίκιο, μπορούν να πωλούν ελεύθερα μαριχουάνα, χασίς ή παραισθησιογόνα μανιτάρια.

Το 1985, οι κάτοικοι πετυχαίνουν να απομακρύνουν τη συμμορία μοτοσικλετιστών «Άγγελοι της Κολάσεως», που είχε εισέλθει με αξιώσεις στο εμπόριο χασίς, επιβάλλοντας τις βίαιες μεθόδους τους. Μεγάλη διαδήλωση και συνεχείς πρωτοβουλίες αφύπνισης εναντίον των «Χελς» πείθουν τους σκληροτράχηλους μοτοσικλετιστές να εγκαταλείψουν την Κριστιάνια. Η κυβέρνηση Ανερς Φο είναι εκείνη που το 2004 καταφέρνει το τελειωτικό χτύπημα στο εμπόριο ναρκωτικών στην Κριστιάνια, διατάσσοντας την πραγματοποίηση αλλεπάλληλων αστυνομικών επιχειρήσεων, που οδηγούν τους εμπόρους μακριά από την Κριστιάνια.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 6-12-2008